Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΛΕΩΦΟΡΕΙΩΝ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΩ ΤΟ ΕΤΟΣ 2011
Στις 7-7-2023 δικάστηκε στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Δωδεκανήσου, η υπόθεση της αγοράς των δύο λεωφορείων της Δημοτικής επιχείρησης Συγκοινωνιών κατά το έτος 2011. Ο πρόεδρος του τότε διοικητικού Συμβουλίου, αείμνηστος Σωτήρης Μαραγκός και 4 από τα μέλη του, ο Μανώλης Μήτρου, ο Νικόλαος Πατάκος, ο Μανώλης Γαμπιεράκης και ο Μιχαήλ Χατζηπαυλής, κατηγορήθηκαν ότι τέλεσαν το αδίκημα της απιστίας σε βάρος της επιχείρησης, διότι με την αγορά αυτή, προξένησαν βλάβη στα συμφέροντα της εταιρείας.
Η υπόθεση ξεκίνησε με μηνυτήρια αναφορά της επόμενης δημοτικής αρχής, 3,5 χρόνια μετά την επίμαχη αγορά.
Ύστερα από πολλές αναβολές η υπόθεση δικάστηκε κατά την άνω ημερομηνία και οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν ομόφωνα, διότι αποδείχθηκε ότι, όχι μόνο δεν προξένησαν βλάβη, αλλά αντίθετα, η αγορά αυτών των λεωφορείων ωφέλησε πολλαπλώς την επιχείρηση. Όσες δε αντίθετες γνώμες ακούστηκαν για βλάβη και για παραγραφή του ποινικού αδικήματος, είναι ψευδείς και αβάσιμες στην ουσία τους. Η αξιολόγηση της συμπεριφοράς των κατηγορουμένων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αγορά των λεωφορείων ήταν ωφέλιμη για την επιχείρηση και όχι ζημιογόνος, ώστε να οδηγήσει σε ποινικό κολασμό.
Η δίκη αυτή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε ποινικό, σε πολιτικό, αλλά και σε επίπεδο επανεκτίμησης των προμηθειών του Δημοσίου. Η δίκη αυτή καταδεικνύει στην πράξη την διάσταση μεταξύ, της παράβασης μιας διάταξης νόμου και του ποινικού αδικήματος. Έδειξε ότι αν τα αποφασιστικά όργανα μιας δημοτικής επιχείρησης ενεργούν προτάσσοντας το δημόσιο συμφέρον, δεν πράττουν άδικα. Ακόμη και αν η απόφασή τους αντίκειται σε τυπική διάταξη νόμου, δεν υπάρχει ποινικό αδίκημα. Επιπλέον ανέδειξε στην πράξη, ότι θα πρέπει ο νομοθέτης να επανεξετάσει το καθεστώς των δημόσιων διαγωνισμών. Με την τυπολατρία και την ανελαστικότητα των διαγωνιστικών διατάξεων, όλες οι προμήθειες καταλήγουν σε φθηνά και κακής ποιότητας προϊόντα. Οι μειοδοτικοί διαγωνισμοί καταλήγουν σε κινέζικα, σε Τούρκικα και άλλα αντίστοιχα προϊόντα, που είναι φθηνότερα μεν, αλλά δεύτερης ποιότητας και χωρίς σοβαρό δίκτυο υποστήριξης ανταλλακτικών. Με άλλα λόγια, τηρουμένων των «αγκυλωτικών» διατάξεων που διέπουν τις δημόσιες προμήθειες, δεν πρόκειται ποτέ να αγοραστούν λεωφορεία της ποιότητας των Mercedes ή των Volvo ή άλλων αντίστοιχων. Ο νομοθέτης θα πρέπει να δει σοβαρά την φυσιογνωμία αυτών των διαγωνισμών. Δεν θα πρέπει να είναι ζητούμενο το φθηνό, αλλά το ποιοτικό. Και δυστυχώς για τους διαγωνισμούς, το καλό δεν είναι φθηνό. Συμβαίνει το αντίθετο. Το καλό είναι πάντα ακριβό. Εξάλλου αν το ζητούμενο είναι το φθηνότερο προϊόν, ιδίως στα μηχανήματα και τα οχήματα, δεν χρειάζεται να γίνονται διαγωνισμοί. Το εκάστοτε διοικητικό συμβούλιο, θα ανατρέχει στον τιμοκατάλογο της αγοράς και θα παραγγέλνει το φθηνότερο προϊόν του είδους, αφού έτσι και αλλιώς, αυτό θα επιλεγεί στο τέλος. Θα πρέπει λοιπόν οι προδιαγραφές να είναι τέτοιες ώστε να επιλέγεται το καλύτερο και όχι το φθηνότερο. Ο αντίλογος, ότι στόχος των διαγωνισμών είναι να επιλεγεί από τα καλά, το φθηνότερο, δεν αντέχει σε ορθολογιστική εκτίμηση, αφού το αποτέλεσμα των διαγωνισμών το διαψεύδει.
Οι συγκεκριμένοι κατηγορούμενοι λοιπόν, πράγματι παραβίασαν μια διάταξη νόμου, κατά την διενέργεια του μειοδοτικού διαγωνισμού. Όμως πρυτάνευσε στην απόφασή τους, η εδραία πεποίθηση ότι τα λεωφορεία που αγοράζουν ήταν τα καλύτερα που θα μπορούσαν να αγοραστούν εκείνη την χρονική στιγμή. Και πράγματι ήταν. Σε αυτό συγκλίνουν οι απόψεις όλων των ειδικών και πλέον, αυτήν την άποψη υιοθέτησε η δικαστική απόφαση.
Η παραπάνω λοιπόν κατ’ αρχήν παράτυπη ενέργεια, δεν είναι ταυτόχρονα και ποινικό αδίκημα. Για να πάρει διάσταση ποινικής απαξίας, θα πρέπει, από την μια να υπάρξει δόλος πρόκλησης βλάβης στην επιχείρηση και από την άλλη, να επέλθει η βλάβη αυτή. Όμως από τα στοιχεία που προσκομίστηκαν στο δικαστήριο, δεν προέκυψε βλάβη. Αντίθετα, προέκυψε σημαντική ωφέλεια. Με την ένταξή τους στον στόλο της δημοτικής συγκοινωνίας και την σταδιακή απόσυρση αντίστοιχων παλαιών, εξοικονομήθηκαν ανά έτος τεράστια ποσά. Επιπλέον, η τιμή του κάθε λεωφορείου ήταν κατά πολύ μικρότερη από αυτήν, με την οποία αντίστοιχα λεωφορεία πωλήθηκαν σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και πολύ καλύτερη συγκριτικά, από αυτήν, με την οποία αντίστοιχα λεωφορεία μισθώθηκαν εκείνη την χρονιά στον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς και σε άλλα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου. Αποδείχθηκε επίσης, ότι η δαπάνη συντήρησής τους και η επάρκεια των ανταλλακτικών της Mercedes, τα καθιστούν μοναδικά στο είδος τους. Αντίθετα, η μεταγενέστερη αγορά καινούργιων λεωφορείων που κατασκευάζονται στην Τουρκία, έχει δημιουργήσει σοβαρά λειτουργικά ζητήματα στην επιχείρηση, αφού σήμερα ένα εξ’ αυτών παραμένει εκτός λειτουργίας, εξαιτίας ατυχήματος κατά το οποίο έσπασε το μπροστινό τζάμι. Η ανεπάρκεια ανταλλακτικών των Τούρκικων λεωφορείων, τα καθιστά παντελώς ασύμφορα και παθογόνα για την επιχείρηση. Η αδυναμία στην αντικατάσταση ενός παρμπρίζ αποκλείει την χρήση του λεωφορείου στο μέσο της τουριστικής περιόδου, όπου αυτή είναι απολύτως αναγκαία. Μάλιστα οι επαγγελματίες μέτοχοι της ΚΤΕΛ ΚΩ, που κλήθηκαν ως μάρτυρες υπερασπίσεως, κατέθεσαν, ότι η αλλαγή του παρμπρίζ ενός Mercedes, είναι υπόθεση μιας ημέρας. Οι ίδιοι μάρτυρες, εκφράστηκαν πολύ απαξιωτικά για τα Τούρκικα λεωφορεία που αγοράστηκαν στην συνέχεια από την επιχείρηση, καταθέτοντας ότι δεν θα τα ενέτασσαν στον στόλο της ΚΤΕΛ, ακόμη και αν τους τα χάριζαν. Τόσο συμφέρουσα ήταν η αγορά των λεωφορείων από τους κατηγορούμενους, σε αντίθεση με αυτή των Τούρκικων.
Με βάση τα παραπάνω και με αφορμή την δίκη αυτή, γίνεται ενδιαφέρουσα μια συγκριτική αξιολόγηση των δύο προμηθειών. Η μια εκ γενετής παράτυπη, ωφέλησε τα μέγιστα την επιχείρηση, ενώ η δεύτερη, φαινομενικά νομότυπη, εξαιτίας της ανεπάρκειας ανταλλακτικών, οδήγησε σε ζημιογόνο κατάσταση. Και φυσικά δεν αντέχει σε καμιά αξιολογική εκτίμηση η σύγκριση των δύο προμηθειών από άποψη, ποιότητας κατασκευής, αντοχής υλικών, ασφάλειας, αίσθησης πολυτέλειας, ποιότητα κύλισης, αξίας μεταπώλησης, επάρκειας ανταλλακτικών, αλλά και οποιαδήποτε άλλη ήθελε σκεφτεί κανείς.
Πέραν των ανωτέρω όμως, η δίκη αυτή ανέδειξε, μια ιδιαίτερη πτυχή στα δημοτικά πράγματα. Ανέδειξε ότι η επιλογή των προσώπων στα αποφασιστικά όργανα των οργανισμών και των επιχειρήσεων των ΟΤΑ είναι καθοριστική. Ανέδειξε την σοφία του νομοθέτη να εμπλουτίζει τα διοικητικά συμβούλια με λαϊκά μέλη, ώστε να αξιοποιούνται πρόσωπα με ειδικές γνώσεις. Οι κατηγορούμενοι που αποτελούσαν το τότε διοικητικό Συμβούλιο, ήταν άνθρωποι απόλυτα σχετικοί με το αντικείμενο, ώστε να αποφασίσουν την αγορά των λεωφορείων. Ο αείμνηστος Σωτήρης Μαραγκός ήταν ταυτόχρονα και πρόεδρος του ΚΤΕΛ, έχοντας στο ενεργητικό του πολλές αγορές λεωφορείων και απόλυτη γνώση της αγοράς. Ακόμη και της ευρωπαϊκής. Κυρίως δε της Γερμανικής, που είναι καθοριστική στην εμπορία μεταχειρισμένων οχημάτων. Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί, ότι ήταν ο καταλληλότερος άνθρωπος για τέτοιες αγορές. Και φυσικά ο καταλληλότερος άνθρωπος για αυτήν την Προεδρία. Ο Μανώλης Μήτρου, ως αιρετός, μέλος του διοικητικού συμβουλίου, είναι χρόνια ιδιοκτήτης και οδηγός ΤΑΞΙ. Και αυτός έχει την σχετική εμπειρία έναντι άλλων. Γνωρίζει καλά την αγορά και ιδίως αναφορικά με τις τιμές των μεταχειρισμένων οχημάτων και κυρίως, ως προς την επάρκεια των ανταλλακτικών, που είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας στην αγορά επαγγελματικών οχημάτων. Ο Μανώλης Γαμπιεράκης, ως λαϊκό μέλος του διοικητικού Συμβουλίου, είναι από τους πλέον έμπειρους μηχανικούς αυτοκινήτων στο νησί μας, με πολυετή θητεία στα συνδικαλιστικά όργανα του τομέα του και πάντα ενεργός πολίτης. Προσφέρθηκε εθελοντικά, να στελεχώσει το διοικητικό Συμβούλιο, ως ο καταλληλότερος άνθρωπος να αξιολογήσει κάθε όχημα, από κάθε άποψη. Ο Νίκος Πατάκος και ο Μιχάλης Χατζηπαυλής, μέλη και αυτοί του διοικητικού Συμβουλίου, δεν ήταν ειδικοί για τέτοια εγχειρήματα. Είχαν όμως την πολιτική σοφία να εμπιστεύονται τους παραπάνω, ως ειδικούς. Κάτι που σπανίζει στις μέρες μας, αφού οι περισσότεροι, θεωρούν τους εαυτούς τους «φωστήρες» επί παντός επιστητού. Συνεπώς, το διοικητικό συμβούλιο που αποφάσισε την αγορά των λεωφορείων, ήταν οι καταλληλότεροι άνθρωποι, να αξιολογήσουν τις συνθήκες της αγοράς και να πάρουν την απόφαση.
Αυτοί οι άνθρωποι, εκείνη την χρονική στιγμή, κλήθηκαν να διαχειριστούν μια κατάσταση κρίσης. Είχαν να επιλύσουν μια εξίσωση για δυνατούς λύτες. Είχαν ένα στόλο απαρχαιωμένο που η επισκευή και η συντήρησή του κόστιζαν στην επιχείρηση, περίπου 300.000 € ετησίως, ενώ οι εγκρίσεις κονδυλίων για την ανανέωσή του, ανεπαρκείς. Έπρεπε λοιπόν από την μια να γίνει ανανέωση του στόλου με οχήματα υπερσύγχρονα και λειτουργικά για την επιχείρηση και από την άλλη, αυτό να γίνει γρήγορα και φτηνά.
Τελικά αυτό έπραξαν. Αν και υπερέβησαν την εγκεκριμένη δαπάνη, αγόρασαν μεταχειρισμένα λεωφορεία με μόλις 1.950 και 2.350 χιλιόμετρα αντίστοιχα, που για τους μύστες του χώρου θεωρούνται ολοκαίνουργια. Οι περισσότεροι μπορεί να μην γνώριζαν την υπέρβασή τους, όμως γνώριζαν άριστα ότι η απόφασή τους υπηρετούσε τον όρκο τους. Τον όρκο που έδωσαν, να υπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον. Έτσι έλυσαν την εξίσωση κατά τρόπο που το δικαστήριο τους δικαίωσε.
Ο Αείμνηστος Σωτήρης Μαραγκός και το διοικητικό Συμβούλιο δικαιώθηκαν για την επιλογή τους. Τα λεωφορεία της Mercedes που αγόρασαν τότε, κοσμούν με την κυκλοφορία τους την πόλη μας, ενώ η επιχείρηση μείωσε τις δαπάνες συντήρησης και επισκευής του στόλου της, τόσο, ώστε μετά την συγκεκριμένη αγορά, κέρδιζε κάθε χρόνο λειτουργείας τους, ένα ολοκαίνουργιο λεωφορείο. Για τέτοιο μέγεθος προσφοράς μιλάμε!
Οι άνθρωποι αυτοί ταλαιπωρήθηκαν. Ο πρόεδρος μάλιστα απεβίωσε χωρίς να γευθεί την δικαίωση. Δυστυχώς, κάποιοι από αυτούς δεν θα ασχοληθούν ποτέ ξανά με τα κοινά. Και αυτό είναι σίγουρα η μεγαλύτερη ζημιά που μπορεί να τύχει σε έναν τόπο.
Για όσους σήμερα δικαιώθηκαν, θα πω ότι η πράξη τους ωφέλησε την επιχείρηση όσο καμιά άλλη αγορά μέχρι σήμερα. Όσο για την άδικη ταλαιπωρία τους, αυτή δεν πρέπει να τους αποθαρρύνει, διότι ο τόπος έχει ανάγκη όλους μας και ιδίως αυτούς που απέδειξαν ήδη την χρησιμότητά τους.
Για τον αδελφικό μου φίλο, αείμνηστο Σωτήρη Μαραγκό θα πω μόνο τούτο. Αναπαύσου ήσυχα. Και να θυμάσαι όπου και αν είσαι, ότι η υπεράσπιση της μνήμης σου, είναι σε καλά χέρια.
Μανώλης Χατζηάμαλλος
Συνήγορος υπεράσπισης
